Το φαινόμενο του ”self-care”

Τα τελευταία χρόνια, προβάλλεται όλο και περισσότερο το αποκαλούμενο self-care. Θα μπορούσαμε, μάλιστα, να πούμε ότι έγινε τάση με ραγδαίο ρυθμό. Μιλάμε για κάτι που έχει γίνει ιδιαιτέρως αισθητό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κυρίως το Instagram, με το ομώνυμο hashtag να είναι δημοφιλές και τις δημοσιεύσεις που αφορούν το συγκεκριμένο ζήτημα να εντοπίζονται κατά χιλιάδες στους διάφορους ιστοτόπους.

Τι ορίζεται όμως τελικά ως self-care ή ελληνιστί… ως φροντίδα του εαυτού μας; (Υπάρχει και ο κάπως χοντροκομμένος όρος ‘’αυτοφροντίδα’’, αλλά καθόλου δεν μου αρέσει.) Λοιπόν, εδώ φαίνεται πως τα πράγματα έχουν κάπως μπερδευτεί. Πίσω από το self-care έχει χτιστεί μια ολόκληρη βιομηχανία κέρδους, αφού ξαφνικά αυτά που χρειάζεσαι για να γίνεις ευτυχισμένος, να νιώσεις καλύτερα με τον εαυτό σου κι εν τέλει να τον… φροντίσεις, δεν είναι τίποτα παραπάνω απο υλικά αγαθά και αντικείμενα πολυτελείας. Ακριβά καλλυντικά,  κεριά με το άρωμα του ωκεανού ή της αγάπης, σημειωματάρια των 50 ευρώ που σε βοηθούν να εκπληρώσεις τους στόχους σου και να οργανώσεις τη ζωή σου με την παραμικρή λεπτομέρεια, αυτοκόλλητα για να κρατάς υπό έλεγχο πόσο νερό έχεις πιει μέσα στην μέρα ή πόσες φορές γυμνάστηκες αυτή την εβδομάδα… όλα αυτά κι άλλα πολλά παρόμοια αποτελούν τα σύγχρονα συστατικά ευτυχίας και οι άνθρωποι τ’αγοράζουν, πολλές φορές ασυλλόγιστα, για χάρη της αέναης αναζήτησης της προσωπικής τους ολοκλήρωσης και βέβαια… για χάρη της αυτοφροντίδας.

Το βασικό πρόβλημα που νομίζω ότι προκύπτει από το self-care είναι αφενός ο στρουθοκαμηλισμός κι αφετέρου η εγωπάθεια. Οι σύγχρονες θεωρίες και οι διάφοροι γκουρού έχουν εμποτίσει το μυαλό μας με την άποψη ότι πρέπει να είμαστε διαρκώς παραγωγικοί, ωστόσο από την άλλη επιβάλλεται να φροντίζουμε και τον εαυτό μας χρησιμοποιώντας όσα προαναφέρθηκαν. Παραγωγικός, βέβαια, βάσει των σημερινών δεδομένων, δε σημαίνει απαραιτήτως να κάνεις κάτι καλό π.χ. για τη δουλειά ή τις σπουδές σου ή, τέλος πάντων, δε σημαίνει μόνον αυτό. Σήμερα είσαι παραγωγικός ακόμα κι όταν διαβάζεις Χ σελίδες από ένα βιβλίο ή γράφεις Ψ λέξεις σε ένα άρθρο, ή όταν κάθε, μα κάθε πρωί, ανεξαρτήτως του αν είναι Κυριακή, του αν δουλεύεις ή όχι, του αν είσαι άρρωστος, γράφεις τους ημερήσιους στόχους σου σε μια λίστα και πασχίζεις για να τους διαγράψεις έναν-έναν εκπληρώνοντάς τους μέσα στην μέρα. Εν ολίγοις, η σημερινή κοινωνία πασχίζει να μας βάλει με το ζόρι σε καλούπια και ταυτοχρόνως να μας αγχώσει.

Δραστηριότητες που άλλοτε γίνονταν για διασκέδαση, ψυχαγωγία ή πολύ απλά για να ξεφεύγει το μυαλό μας, έχουν πλέον μετατραπεί σε στεγνούς αριθμούς. Το να διαβάζεις για να σε πάρει ευκολότερα ο ύπνος ή όποτε σου κάνει κέφι, είναι πλέον ντεμοντέ. Είναι όμως της μόδας να θέτεις ως στόχο ότι το 2020 θα διαβάσεις 10 βιβλία και για να το πετύχεις αυτό, θα διαβάζεις 30 σελίδες την ημέρα. Δεν έχει σημασία που δεν είσαι επαγγελματίας συγγραφέας ή που διόλου δε σ’ενδιαφέρει το νόμπελ λογοτεχνίας. Το να γράφεις γιατί σου’ρθε μια έμπνευση, γιατί είσαι ερωτευμένος ή ξενερωμένος…δεν έχει πλέον καμία βάση. Έχει βάση το να γράφεις κάθε μέρα έναν συγκεκριμένο αριθμό λέξεων κι αν δεν μπορείς να συγκεντρωθείς ή δεν έχεις καμία όρεξη να το κάνεις, τότε υπάρχει και η μέθοδος pomodoro, καθώς και διάφορες άλλες τεχνικές που θα σε βοηθήσουν να αφιερωθείς, ντε και καλά, στο γράψιμο. Ακόμα και η γυμναστική έχει αποκτήσει πλέον άλλες διαστάσεις. Ξαφνικά, δε γίνεται να γυμναστείς αν δεν έχεις συγκεκριμένους στόχους. Αν δε θες να σηκώσεις τόσα κιλά μέχρι το τέλος του επόμενου μήνα, αν δε θες να χάνεις Χ βάρος κάθε εβδομάδα, αν δεν αγοράσεις ένα fitbit για να σου μετράει τους παλμούς και τα βήματα… τότε πώς θα γυμναστείς; Το να γυμνάζεσαι γιατί απλώς σου αρέσει είναι τόσο απλοϊκό, που στο τέλος καταντάει αδιάφορο. Και φυσικά, ας μη ξεχνάμε, πως οποιοδήποτε χόμπι κι αν επιλέξεις, αν δε το προβάλλεις με κάποιο τρόπο στο διαδίκτυο, αν δεν πάρει πολλά likes, τότε είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο.

Επομένως, διαπιστώνουμε ότι από την μία η κοινωνία μάς αγχώνει με κάθε τρόπο – ακόμα και όταν υποτίθεται πως θα έπρεπε απλώς να διασκεδάζουμε κι από την άλλη μας επιβάλλει ένα αρρωστημένο είδος self-care που σημαίνει: αφρόλουτρα, μάσκες ομορφιάς, κρέμες με υαλουρονικό, να βλέπεις με τις ώρες βλακείες στη τηλεόραση τρώγοντας αηδίες κι αν δε σου γουστάρει, να μην απαντάς στα τηλέφωνα, γιατί κοινωνικά έχεις ευνουχιστεί τόσο πολύ, που έχεις καταντήσει επικοινωνιακά άχρηστος. Κάπως έτσι, σου δημιουργείται η εντύπωση πως έχεις διατηρήσει μια ισορροπία στα πράγματα. Ξαφνικά, δε τρέχει τίποτα με το να ασχολείσαι ώρες ολόκληρες με τον εαυτό σου, με το να πληγώνεις τους δικούς σου ανθρώπους αγνοώντας τους, με το να αδιαφορείς για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο, προκειμένου να μην στεναχωρήσεις τον ιδιαιτέρως κακομαθημένο εαυτό σου.

Σ’αυτό το σημείο θα ήθελα να ξεκαθαρίσω πως δεν έχω κανένα πρόβλημα με όσους θέλουν να περιποιούνται τον εαυτό τους, με όποιον τρόπο κι αν θέλουν να το κάνουν – αρκεί αυτό να μην μου πλασάρεται ως φροντίδα και κυρίως ως κάτι ευεργετικό για τη ψυχή και το μυαλό μου.

Προηγουμένως μίλησα για στρουθοκαμηλισμό εννοώντας το εξής: η συγκεκριμένη τάση φαίνεται να έχει ως στόχο να επικεντρωθείς στον εαυτό σου, παρά ο,τιδήποτε άλλο. Επιτάσσει το να ασχολείσαι σε υπερβολικό βαθμό με το άτομό σου, αλλά όχι με τρόπο ουσιαστικό, κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να αγνοείς τα πραγματικά σου προβλήματα – είτε αυτά έχουν να κάνουν με ζητήματα δουλειάς, είτε με οικονομικά θέματα, είτε με πράγματα που πρέπει να γίνουν, γιατί η ζωή δεν είναι λούνα παρκ κι έτσι έχουν τα πράγματα. Ωστόσο, καλό είναι να θυμόμαστε πως το να αποφεύγουμε ν’αντιμετωπίσουμε τυχόν δυσκολίες, να μην ενδιαφερόμαστε για ό,τι λαμβάνει χώρα γύρω μας, ν’αποφεύγουμε να πάρουμε μια θέση κοινωνικά – όλα αυτά δεν είναι δείγματα ωριμότητας ή ψυχικής υγείας.

Από την άλλη, δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Ίσως να φταίνε όσα παρατηρώ, ίσως και το ότι ποτέ δεν πίστεψα το ‘’πρέπει ν’αγαπήσεις πρώτα τον εαυτό σου, για ν’αγαπήσεις τους άλλους’’. Βλέπω ότι γινόμαστε ανίκανοι να συμπαρασταθούμε στους δίπλα μας, να κατανοήσουμε τα προβλήματά τους, να υποστηρίξουμε τον τρίτο σε μια δύσκολη στιγμή, να ενδιαφερθούμε πραγματικά για πράγματα που αφορούν τον εαυτούλη μας. Κάποιος δίπλα μας μπορεί να πεθαίνει, αλλά εμείς στεναχωριόμαστε γιατί όλο αυτό διαταράσσει την αστραφτερή φούσκα της ζωής μας και δεν μπορούμε ν’απολαύσουμε όσο θα θέλαμε το κινέζικο φαγητό.

Τι σημαίνει τελικά ‘’φροντίζω τον εαυτό μου’’; Ας ξεφύγουμε από την επιφάνεια· από τα σαπούνια και τα λάδια σώματος, τους καφέδες και τη σαντιγί του Starbucks, το ακριβό κρασί και τα πολύωρα μπάνια. Να φροντίζεις τον εαυτό σου σημαίνει να θέτεις όρια ανάμεσα σε σένα και τους άλλους. Να ξέρεις τι δέχεσαι και τι όχι. Να γνωρίζεις τις αξίες σου και για τι προτίθεσαι να δώσεις αγώνες – αν έχεις την πρόθεση να το κάνεις. Να προσαρμόζεσαι, αλλά να μη βολεύεσαι. Να θέλεις ν’αλλάξεις τον κόσμο γύρω σου, ακόμα κι ας μην είσαι σίγουρος πως. Ν’αντιμετωπίζεις με σεβασμό τον εαυτό σου, τους φίλους και τους άγνωστους που συναντάς στο δρόμο. Να διδάσκεσαι και να μαθαίνεις όχι μόνο απ’τα βιβλία, μα και απ’όσα συμβαίνουν γύρω σου. Να μην κρύβεσαι όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και να έχεις το θάρρος να τα βγάζεις πέρα με τις κακοτοπιές. Να προσπαθείς κάθε μέρα για το καλύτερο παρ’όλες τις δυσκολίες που σου δίνει η ζωή – για όλα αυτά που σου δίνει η ζωή. Και να μην σκύβεις τόσο το κεφάλι.

Επομένως, πάρε μιαν ανάσα και χαλάρωσε. Απόλαυσε ξανά το βιβλίο σου. Δες λίγο πέρα από τον εαυτό και τον μικρόκοσμό σου. Τέλος, την επόμενη φορά που θα δεις μια ‘’λαμπερή’’ δημοσίευση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το περιβόητο self-care και προσπαθήσει να σε πείσει πως χρειάζεται ν’αγοράσεις πράγματα που δεν έχεις καμία ανάγκη για να γίνεις ευτυχισμένος, σκέψου το λίγο καλύτερα. Είναι όντως αυτά που χρειάζεσαι για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος;

Και στην τελική, αναρωτήσου. Τι σημαίνει για σένα να γίνεις καλύτερος άνθρωπος;