Πρόσφατα διάβασα το θεατρικό έργο του Tennessee Williams Καλοκαίρι & Καταχνιά (1948) και γι’αυτό αποφάσισα να αφιερώσω ένα μικρό άρθρο σ’αυτό. Φυσικά, τα θεατρικά έργα –κατεξοχήν- δεν έχουν γραφτεί για να διαβάζονται, αλλά για να παίζονται επί σκηνής κι έτσι, δε γίνεται να κριθεί η λογοτεχνική τους αξία. Το παρόν αφιέρωμα αποτελεί περισσότερο μια απλή παρουσίαση του έργου, παρά ό,τιδήποτε άλλο.
Το συγκεκριμένο θεατρικό αποτελείται από δύο μέρη – ένα καλοκαίρι κι έναν χειμώνα – και απαρτίζεται από δεκατρείς σκηνές. Έχοντας διαβάσει τα περισσότερα από τα θεατρικά έργα του Williams, μπορώ να πω ότι το Καλοκαίρι & Καταχνιά αποτελεί μία από τις περισσότερο ευαίσθητες, συναισθηματικές και τραγικές ιστορίες που έχει προσφέρει ο συγγραφέας στο κοινό.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στο Glorious Hill του Μισισιπί και επικεντρώνεται σε δύο χαρακτήρες νεαρής ηλικίας, την Άλμα Γουαινμίλλερ και τον Τζον Μπουκάναν, καθώς και τη φανερή έλξη που υπάρχει ανάμεσά τους. Όσον αφορά την Άλμα, πρόκειται για μια κοπέλα με αυστηρές αρχές, η οποία ζει με τον ιερέα πατέρα της και την μητέρα της που πάσχει από άνοια, με το περιβάλλον της να είναι καταδυναστευτικό για την ίδια και ενίοτε ολότελα ανυπόφορο. Η Άλμα από μικρή τρέφει αισθήματα για το γείτονα της, τον Τζον, ο οποίος είναι γιος γιατρού και δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, τόσο κοινωνικά, όσο και σαν χαρακτήρες.
Ένα καλοκαίρι, ο Τζον γυρνάει στο πατρικό του, αφότου έχει τελειώσει με τις σπουδές του στην ιατρική και η έλξη ανάμεσά τους είναι έντονη από το πρώτο λεπτό που συναντούν ο ένας τον άλλο. Ωστόσο, γίνεται ξεκάθαρο πως το ενδιαφέρον του γι’αυτή είναι καθαρά σαρκικό, ενώ εκείνη δεν ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο. Στο πρώτο μέρος του έργου, βλέπουμε τον Τζον να σπαταλάει τη ζωή του ξοδεύοντας λεφτά, πίνοντας και τριγυρνώντας με διάφορες κοπέλες. Όταν εκείνος κάνει μια ερωτική πρόταση στην Άλμα, εκείνη την απορρίπτει παρά τα συναισθήματά της γι’αυτόν, κάνοντας φανερό πως το ενδιαφέρον της για εκείνον δεν περιορίζεται στη σαρκική έλξη.
Στο δεύτερο μέρος του έργου, ο χαρακτήρας του Τζον αλλάζει ριζικά και αναδιαμορφώνεται μετά και από το θάνατο του πατέρα του. Συνειδητοποιεί πως η στάση και οι σκέψεις της Άλμα ήταν τελικά σωστές και αποφασίζει να ακολουθήσει τον ίδιο τρόπο ζωής ακολουθώντας με συνέπεια το επάγγελμα της ιατρικής και μένοντας μακριά από κακές επιρροές. Από την άλλη πλευρά, με διαστάσεις τραγικής ειρωνείας, η Άλμα και ο τρόπος ζωής της έχουν αλλάξει ριζικά μέσα σ’αυτό το διάστημα. Η κοπέλα έχει αποφασίσει πως θέλει να ζήσει ελεύθερα, ανέμελα – γι’αυτό και παρατάει τη δουλειά της και είναι έτοιμη να αφεθεί στον έρωτά της για τον Τζον. Προς το τέλος του έργου, η Άλμα ανακαλύπτει με σκληρό τρόπο πως ο Τζον έχει αλλάξει κι έχει ασπαστεί τον άλλοτε δικό της τρόπο ζωής και καταλήγει ν’αναζητάει παρηγοριά στη συντροφιά κάποιου αγνώστου νεαρού.
Το έργο βασίζεται αρκετά σε στοιχεία συμβολισμού με κυριότερο το μικρό όνομα της πρωταγωνίστριας, αφού Άλμα στα ισπανικά σημαίνει ‘’ψυχή’’. Ακριβώς τις ψυχικές αρετές φαίνεται να εκπροσωπεί η Άλμα, ενώ από την άλλη, με αυτή τη λογική, ο Τζον εκπροσωπεί το σώμα και τις υλικές απολαύσεις. Πρόκειται για ένα θεατρικό που καταπιάνεται με αρκετά ζητήματα, όπως είναι η θρησκεία, ο έρωτας, η ηθική, οι διαφορές των κοινωνικών τάξεων, η φυσική έλξη, το ζήτημα της τύχης. O Williams αντιμετωπίζει την Άλμα σαν την αγαπημένη του ηρωίδα, σαν το παραχαϊδεμένο του παιδί: με ευαισθησία, κατανόηση και υπομονή – κάτι που δε το συναντάμε συχνά στις υπόλοιπες τραγικές ηρωίδες του συγγραφέα.
Υ.Γ. Αν θελήσετε ποτέ να διαβάσετε το βιβλίο, προτιμήστε την εκδοχή του από τις εκδόσεις ‘’Δωδώνη’’. Η μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη είναι εξαιρετική και ο πρόλογός του φωτίζει το έργο με πολύ όμορφο τρόπο.