Το αφιέρωμα γράφεται με αφορμή τα 34 χρόνια που κλείνουν σήμερα από το θάνατο του διάσημου θεατρικού συγγραφέα, Τένεσι Ουίλιαμς.
Ο Τένεσι Ουίλιαμς γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1911 στο Κολόμπους του Μισισίπι και το πραγματικό του όνομα ήταν Τόμας Λανιέ Ουίλιαμς. Η μητέρα του είχε αριστοκρατική καταγωγή και ο πατέρας του εργαζόταν ως πλασιέ παπουτσιών – σημειωτέον, ότι καταγόταν από το Tennessee της Αμερικής, απ’όπου και ο δραματουργός εμπνεύστηκε αργότερα το ψευδώνυμό του. Σε ηλικία πέντε ετών κλονίστηκε από μια βαριάς μορφής παράλυση των κάτω άκρων που έμελλε να τον καθηλώσει για τα επόμενα δύο χρόνια – το τραγικό αυτό γεγονός υπήρξε η αφορμή που τον ώθησε στο να αρχίσει να πλάθει ιστορίες και να ξεφεύγει μέσω της φαντασίας του. Ο Ουίλιαμς είχε επίσης έναν αδερφό και μία αδερφή, την Ρόουζ με την οποία ο συγγραφέας ήταν πολύ δεμένος. Η κοπέλα σε νεαρή ηλικία διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια και πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής της σε ψυχιατρικές κλινικές. Λέγεται ότι η πορεία της ζωής της Ρόουζ επηρέασε βαθύτατα τον καλλιτέχνη.
Η οικογένεια του Ουίλιαμς ήταν προβληματική, αλλά τον ενέπνευσε στη διαμόρφωση πολλών πρωταγωνιστικών του χαρακτήρων. Ειδικότερα, ο πατέρας του αντιμετώπιζε βάναυσα τον ίδιο και την αδερφή του, μάλλον λόγω και των προβλημάτων υγείας τους -κατάσταση που χειροτέρευε μάλιστα με το πέρασμα των χρόνων-, ενώ η μητέρα του έπασχε πιθανώς από κάποια νευρική διαταραχή και ενδιαφερόταν μόνο για την καταξίωσή της ως αριστοκράτισσας κυρίας του Νότου. Η σχέση του συγγραφέα με τους γονείς του χειροτέρεψε μετά τη λοβοτομή που ενέκριναν να γίνει στη Ρόουζ ως ενδεχόμενη θεραπεία, η οποία ωστόσο είχε ανεπανόρθωτα αποτελέσματα με την κοπέλα να μένει ανάπηρη για το υπόλοιπο της ζωής της. Το γεγονός αυτό πιθανώς έπαιξε σημαντικό ρόλο στην μετέπειτα εξάρτηση του Ουίλιαμς από το αλκοόλ, σε συνδυασμό βέβαια με την κατάθλιψη από την οποία ήδη έπασχε.
Το 1924, σε ηλικία 13 ετών δημοσιεύει στη σχολική εφημερίδα μια ιστορία «φαντασμάτων», ενώ ένα χρόνο μετά γράφει το πρώτο του διήγημα με τίτλο «Απομονωμένος», εμπνευσμένο από τις μέχρι τότε δυσάρεστες εμπειρίες του. «Στα 14 χρόνια μου, ανακάλυψα το γράψιμο ως φυγή από τον κόσμο της πραγματικότητας, όπου ένιωθα τρομερά άβολα. Έγινε αμέσως το αναχωρητήριό μου, η σπηλιά μου, το καταφύγιό μου», αναφέρει στον πρόλογο του έργου, «Γλυκό Πουλί της Νιότης».
Σε ηλικία 16 ετών κέρδισε το πρώτο του βραβείο για το δοκίμιο «Can a good wife be a good sport?» , ενώ το 1928 δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα με τίτλο «Η εκδίκηση της Ντόρσις». Την ίδια περίοδο έκανε ένα μεγάλο ταξίδι στην Ευρώπη με τον παππού του.
Το 1929 ξεκινά να σπουδάζει δημοσιογραφία στο πανεπιστήμιο του Μισούρι και θεατρολογία στο πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σαιν Λούις, όπου παρουσιάζονται και τα πρώτα του θεατρικά έργα – τα «Κεριά στον ήλιο» και ο «Φυγάς».
Μεσολαβούν ορισμένα αρνητικά γεγονότα – όπως η προσωρινή διακοπή των σπουδών του για να εργαστεί στην εταιρεία του πατέρα του (ως τιμωρία για τους χαμηλούς του βαθμούς), η νοσηλεία της αδερφής του για πρώτη φορά σε σανατόριο και μια καρδιακή προσβολή που έπαθε το 1934 – ενώ παράλληλα συνεχίζει τη συγγραφή θεατρικών έργων που αρχίζουν να ανεβαίνουν από μικρούς θιάσους. Το 1937 μετεγγράφεται στο πανεπιστήμιο της Αϊόβα για να σπουδάσει δραματουργία και σκηνοθεσία και τελικά, το 1938 παίρνει το πτυχίο του.
To 1939 μετακομίζει στη Λουιζιάνα και ξεκινά πλέον να υπογράφει με το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο. Το 1940 ανεβαίνει στο Theatre Guild της Βοστώνης η «Μάχη των αγγέλων» του, που ωστόσο κατέβηκε γρήγορα λόγω της λογοκρισίας. Αργότερα, θα αποτελέσει τη βάση για το διάσημο «Ορφέας στον Άδη».
Το 1944 παρουσιάζεται στο Σικάγο για πρώτη φορά ένα από τα πιο διάσημα θεατρικά του έργα, ο «Γυάλινος Κόσμος» και το 1945 στην Νέα Υόρκη, οπότε και κερδίζει το βραβείο κριτικών. Κατά την ίδια περίοδο, αρχίζει να γράφει το «Λεωφορείον ο Πόθος», το οποίο παρουσιάζεται δύο χρόνια αργότερα και σημειώνει τεράστια επιτυχία. Το 1950 γράφει το «Μίλα μου σαν τη βροχή» και παράλληλα παρουσιάζεται σε πολιτείες της Αμερικής το «Τριαντάφυλλο στο στήθος» – το μοναδικό θεατρικό του Ουίλιαμς με ευτυχή κατάληξη.
Κατά τη δεκαετία του’50 αρχίζει η κινηματογραφική μεταφορά των θεατρικών του έργων, ενώ ο ίδιος παλεύει πλέον σκληρά με τον αλκοολισμό, την κατάθλιψη και τη σκληρή στάση του θεατρικού κόσμου απέναντι στην ομοφυλοφιλία και τον τρόπο ζωής του. Το 1957 παρουσιάζεται ο «Ορφέας στον Άδη», το 1959 το «Ξαφνικά Πέρσι το καλοκαίρι» και το «Γλυκό Πουλί της Νιότης» και το 1961 η τελευταία μεγάλη του επιτυχία, η«Νύχτα της Ιγκουάνα».
Το 1970 βραβεύεται με το χρυσό μετάλλιο της Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών και το 1976 διατελεί Πρόεδρος της επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών . Το τελευταίο έργο του που παίχτηκε όσο ο ίδιος ήταν εν ζωή, ήταν το δίπρακτο «Κάτι ασαφές, κάτι ξεκάθαρο» το 1981 χωρίς επιτυχία.
Στις 25 Φεβρουαρίου 1983 βρέθηκε νεκρός στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου στην Νέα Υόρκη έχοντας σφηνωμένο ένα φελλό στο λαιμό του. Ο ίδιος επιθυμούσε να αποτεφρωθεί και να σκορπιστούν οι στάχτες του στον Κόλπο του Μεξικού, ωστόσο θάφτηκε στον οικογενειακό τάφο του Σαιν Λούις, της πόλης που μισούσε.
Ο Τένεσι Ουίλιαμς υπήρξε το καταραμένο παιδί του αμερικανικού θεάτρου και αγαπήθηκε το ίδιο με το σύγχρονο του Άρθουρ Μίλερ, παρόλο που οι καλλιτεχνικές τους πορείες ήταν τελείως διαφορετικές. Ο Ουίλιαμς, επηρεασμένος από τη γραφή του Τσέχωφ και του Στρίντμπεργκ, έδωσε μεγάλη έμφαση στο συναίσθημα και το ψυχισμό των ηρώων του. Είναι ένας συγγραφέας χωρίς ιδιαίτερες αφηγηματικές ικανότητες και με ήρωες δίχως κοινωνικούς και ιδεολογικούς προβληματισμούς, για τους οποίους δε διαθέτει ξεκάθαρη εικόνα. Δίνει μεγάλη έμφαση στη σεξουαλική έλξη, με τους ήρωες του να ενδίδουν στα πάθη της σάρκας, μόνο που στο τέλος δεν υπάρχει κάποια κάθαρση, αντιθέτως τιμωρούνται αυστηρά για αυτή τους την αδυναμία. Κατά κανόνα, παρουσιάζει δυναμικές – αρπακτικές γυναίκες και ευνουχισμένους άντρες, με το γάμο να απουσιάζει παντελώς από το έργο του. Μιλάμε για το δημοφιλέστερο θεατρικό συγγραφέα στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Ελλάδα έχουν γίνει τουλάχιστον 110 θεατρικές παραγωγές των έργων του, κατατάσσοντας τον στην πρώτη θέση των θεατρικών ανεβασμάτων παγκόσμιων δραματουργών.
Από όλους τους ήρωες του, ο Ουίλιαμς ταυτίζεται περισσότερο με την Άλμα από το «Καλοκαίρι και Καταχνιά», λόγω του ότι, όπως αναφέρει, κι εκείνη, όπως και ο ίδιος, ξύπνησε αργά στη ζωή της. Ο «Γυάλινος Κόσμος» θεωρείται το πιο αυτοβιογραφικό του έργο, με τον Τομ να είναι ο ίδιος ο Ουίλιαμς (υπενθυμίζουμε, άλλωστε, ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Τόμας), η Λώρα να αντιπροσωπεύει την αδερφή του, η Αμάντα να ταυτίζεται με τη φιγούρα της αριστοκρατικής αλλά και υπερπροστατευτικής μητέρας του και ο απών πατέρας να παραπέμπει στο δικό του πατέρα που πάντοτε απουσίαζε λόγω εργασίας.
Η «Λυσσασμένη Γάτα» αναφέρεται σε πολλά στοιχεία της προσωπικής ζωής του συγγραφέα, όπως ο αλκοολισμός, η ομοφυλοφιλία και οι ψυχικές διαταραχές.
Στο «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι» υπάρχουν πολλές παραπομπές στη νοσηλεία της αδερφής του στο σανατόριο.
Τέλος, στο «Λεωφορείον ο Πόθος» έδωσε τον καλύτερο του εαυτό, καθώς πίστευε ότι ήταν το τελευταίο του έργο διότι φοβόταν ότι σύντομα θα πεθάνει.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μάριος Πλωρίτης σχετικά με το έργο του:
“Οι χαρακτήρες του γυάλινου κόσμου δεν σβήνουν μαζί με το έργο. Προεκτείνονται στα κατοπινά έργα του Ουίλλιαμς. Η Άλμα του ‘Καλοκαίρι και καταχνιά” είναι ομογάλακτη αδελφή της Λάουρας, κι ο ξεπεσμός της Άλμας στην τελευταία σκήνή του έργου συνεχίζεται δραματικός σ’όλοκληρο το “Λεωφορείο ο Πόθος”, όπου η Μπλάνς Ντυ Μπουά ξαναγυρίζει στις φαντασιώσεις της Αμάντας του “Γυάλινου κόσμου”. Ουσιαστικά σε όλα τα έργα του Ουίλλιαμς υπάρχει ένας βασικός χαρακτήρας, μία βασική κατάσταση: ο άνθρωπος (η γυναίκα κυριώτατα), που ανήμπορος να πλάσει την πραγματικότητα σύμφωνα με τα όνειρά του και μή αντέχοντας τη θλιβερότητά της, γλιστράει στη φαντασία για να βρει μιαν υπνωτική λύτρωση.”
Εργογραφία
Κεριά στον Ήλιο (1936)
Φυγάς (1937)
Ανοιξιάτικη Θύελλα (1937)
Όχι για αηδόνια (1938)
Μάχη των Αγγέλων (1940)
Το πορτρέτο μιας Μαντόνας (1941)
Λαίδη Φθειροζόλ (1941)
Γυάλινος Κόσμος (1944)
You Touched Me (1945)
Stairs to the Roof (1947)
Λεωφορείον ο Πόθος (1947)
Καλοκαίρι και καταχνιά (1948)
Η ρωμαϊκή άνοιξη της Κας Στόουν, νουβέλλα, (1950)
Τριαντάφυλλο στο στήθος (1951)
Καμίνο Ρεάλ (1953)
Μίλα μου σαν τη βροχή (1953)
Λυσσασμένη Γάτα (1955)
Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι (1958)
Κάτι που δε λέγεται (1958)
Γλυκό πουλί της νιότης (1959)
Περίοδος προσαρμογής (1960)
Η νύχτα της Ιγκουάνα (1961)
Ο τελευταίος επισκέπτης (1963)
Τραγική αρλεκινάδα (1966)
Το βασίλειο της γης (αρχικά, Οι εφτά κάθοδοι της Μυρτλ, 1968)
Στο μπαρ ενός ξενοδοχείου του Τόκυο (1969)
Ο κύριος Μέρριγουέδερ θα γυρίσει από το Μέμφις; (1969)
Μικρές έξυπνες προειδοποιήσεις (1972)
Έργο για ΄δύο πρόσωπα (1973)
Το σημάδι του διαβόλου (1975)
Αυτό είναι διασκέδαση (1976)
Vieux Carré (1977)
Ουρά τίγρης (1978)
Μια υπέροχη Κυριακή για εκδρομή (1979)
Ρούχα για καλοκαιρινό ξενοδοχείο (1980)
Τα ημερολόγια του Τριγκόριν (1980)
Something Cloudy, Something Clear (1981)
Ετοιμόρροπο σπίτι (1982)
Προς κατεδάφιση
Χαιρετισμούς από την Μπέρτα
Υπόθεση Μιμόζες
Αμέρικαν Μπλουζ
Η αδέσμευτη
Σκοτεινό δωμάτιο
Ατάκες από τα έργα του:
«Η κόλαση είναι ο ίδιος μας ο εαυτός· και η μόνη λύτρωση είναι να παραμερίσεις τον εαυτό σου και να αισθανθείς βαθιά για κάποιον άλλον».
«Η ζωή είναι κυρίως αναμνήσεις –εκτός από αυτήν εδώ την τωρινή στιγμή, που περνάει από δίπλα σου τόσο γρήγορα, ίσα που προλαβαίνεις να την παρατηρήσεις».
«Πάντα βασιζόμουνα στην καλοσύνη των ξένων».
«Γιατί έγραφα; Επειδή δεν έβρισκα τη ζωή ικανοποιητική».
«Ο θάνατος είναι μια στιγμή. Και η ζωή τόσες πολλές…».
